कार्बिडोपा–लेवोडोपा. लेव्होडोपा हे पार्किन्सन रोगावरील सर्वात प्रभावी औषध आहे. हे एक नैसर्गिक रसायन आहे जे मेंदूमध्ये जाते आणि त्याचे डोपामाइनमध्ये रूपांतर होते.

लेवोडोपा हे कार्बिडोपा (लोडोसिन) सह एकत्रित केले जाते, जे लेव्होडोपाला मेंदूच्या बाहेर डोपामाइनमध्ये लवकर रुपांतरित होण्यापासून संरक्षण करते. या मुळे मळमळी सारखे दुष्परिणाम कमी होतात.

साइड इफेक्ट्समध्ये मळमळ किंवा डोके हलके वाटणे (ऑर्थोस्टॅटिक हायपोटेन्शन) यांचा समावेश असू शकतो.

पार्किंसन रोग जसजसा वाढत जातो, तसतसे बर्‍याच वर्षांनी लेव्होडोपाचे फायदे कमी होऊ शकतात. कधी फायदे वाढतात, तर कधी ते कमी होतात.

लेव्होडोपाचे जास्त डोस घेतल्यानंतर अनैच्छिक हालचाली (डिस्कायनेसिया) होऊ शकतात. त्यामुळे हे दुष्परिणाम नियंत्रित करण्यासाठी डॉक्टर औषधांचा डोस कमी करतात.

इनहेल्ड कार्बिडोपा–लेवोडोपा (नाकातून श्वासाबरोबर घेतलेले औषध) देखील वापरले जाते. जेव्हा तोंडावाटे घेतलेले औषधे दिवसभरात अचानक काम करणे थांबवतात तेव्हा उद्भवणारी लक्षणे कमी करण्यासाठी श्वासाबरोबर घेतलेले औषध उपयुक्त ठरू शकते.

कार्बिडोपा–लेवोडोपा मिश्रण कार्बिडोपा आणि लेवोडोपापासून बनलेले आहे. तथापि, हे फीडिंग ट्यूबद्वारे दिले जाते. हे औषध थेट लहान आतड्यात जेलच्या स्वरूपात वितरीत केले जाते. हे अति प्रगत पार्किन्सन्स असलेल्या रूग्णांसाठी आहे जे अजूनही कार्बिडोपा–लेवोडोपाला प्रतिसाद देतात, परंतु त्यांच्या प्रतिसादात बरेच चढ–उतार आहेत. हे मिश्रण हळूहळू आणि सतत ओतले जात असल्याने, या दोन औषधांची रक्त पातळी बऱ्यापैकी स्थिर असते.

औषधे वितरीत करणार्‍या नळ्या एका छोट्या शस्त्रक्रियेद्वारे शरीरात ठेवल्या जातात. त्यातून सतत औषधे दिली जातात.  नलिका लावण्याच्या जोखमीं म्हणजे नलिका बाहेर निघू शकते किंवा त्या जागी संक्रमण होऊ शकते.

डोपामाइनऐवजी, डोपामाइन सारखीच औषधे वापरली जातात, ज्याला डोपामाइन ऍगोनिस्ट म्हणतात. लेव्होडोपा प्रमाणे डोपामाइन ऍगोनिस्टचे डोपामाइनमध्ये रूपांतर होत नाही. त्याऐवजी, ते मानवी मेंदूमध्ये डोपामाइन प्रभावांची नक्कल करतात. ते लक्षणांवर उपचार करण्यासाठी लेव्होडोपाइतके प्रभावी नाहीत. पण ही औषधे जास्त काळ टिकतात आणि लेव्होडोपामुळे काहीवेळा होणारे “चढ–उतार” कमी करायला वापरले जाऊ शकतो.

डोपामाइन ऍगोनिस्टमध्ये प्रॅमिपेक्सोल, रोपिनिरोल आणि रोटीगोटीन पॅच यांचा समावेश होतो. एपोमॉर्फीन हे एक कमी वेळ काम करणारे व इंजेक्शन द्वारे देण्याचे डोपामाइन ऍगोनिस्ट आहे. हे पटकन परिणाम करते.

डोपामाइन ऍगोनिस्ट्सचे काही दुष्परिणाम कार्बिडोपा–लेवोडोपाच्या दुष्परिणामांसारखेच आहेत. त्यामध्ये मतिभ्रम, निद्रानाश आणि अतिलैंगिकता, जुगार खेळणे आणि अति खाणे यासारख्या वर्तनांचा समावेश असू शकतो. त्यामुळे ही औषधे घेण्यार्या रूग्णांवर लक्ष ठेवायला लागते.

एमएओ बी इनहिबिटर जसे की सेलेजिलिन, रासागिलिन आणि सॅफिनामाइड यांचा समावेश होतो. ते ब्रेन एन्झाइम मोनोमाइन ऑक्सिडेस बी (एमएओ बी) प्रतिबंधित करून मेंदूच्या डोपामाइनचे विघटन रोखण्यास मदत करतात. हे एन्झाइम मेंदूच्या डोपामाइन कमी करते. लेव्होडोपा सोबत जर सेलेजिलीन दिले तर लेव्होडोपाचा परिणाम लगेच कमी होत नाही. 

MAO B इनहिबिटरच्या दुष्परिणामांमध्ये डोकेदुखी, मळमळ किंवा निद्रानाश यांचा समावेश असू शकतो. ही औषधे कार्बिडोपा–लेवोडोपा बरोबर दिल्यास भ्रम होण्याचा धोका वाढवतात.

Catechol O-methyltransferase (COMT) इनहिबिटर. उदाहरणे Entacapone आणि Opicapone आहेत. ते लेवोडोपा थेरपीचा प्रभाव सौम्यपणे वाढवतात. साइड इफेक्ट्स म्हणजे अनैच्छिक हालचाली (डिस्कायनेसिया), अतिसार, मळमळ किंवा उलट्या.

पार्किन्सन रोगाशी संबंधित थरथर नियंत्रित करण्यासाठी अँटीकोलिनर्जिक्स औषधे अनेक वर्षांपासून वापरली जात होती. बेंझट्रोपिन आणि ट्रायहेक्सिफेनिडिल ही उदाहरणे आहेत.

Amantadine चा उपयोग सौम्य, प्रारंभिक अवस्थेतील पार्किन्सन रोगाच्या लक्षणांपासून अल्पकालीन आरामासाठी केला जातो. अनैच्छिक हालचाली (डिस्कायनेसिया) नियंत्रित करण्यासाठी पार्किन्सन रोगाच्या नंतरच्या टप्प्यात कार्बिडोपा–लेवोडोपा थेरपी देखील दिली जाऊ शकते.

या लेखाच्या पुढील भागात पार्किन्सन रोगावरील शस्त्रक्रिया आणि रुग्णाच्या कुटुंबातील सदस्य किंवा मित्र यांनी सर्वांनी मिळून पार्किन्सन रोगाचा कसा सामना करावा याबद्दल माहिती देण्यात येईल.